Wie ik ben
Ik ben een boommarter. Mijn vacht is donker, mijn keel helder – en mijn leven speelt zich grotendeels af in stilte en beschutting. Ik leef in boomkronen, in holle stammen, op de overgang van oud bos en jonge rand. Ik mijd het open terrein, kies schaduw en structuur. Mijn territorium is groot, maar mijn aanwezigheid blijft meestal verborgen.
Mijn rol in het ecosysteem
Ik ben een alleseter en een balansbrenger. Ik jaag op knaagdieren, eet fruit en insecten, en draag zaden via mijn uitwerpselen. Mijn aanwezigheid wijst op gezonde, aaneengesloten bossen. Waar ik leef, is variatie, dekking en rust. Ik verbind boom tot boom, kruin tot kruin, seizoen tot seizoen.
Mijn waarde voor de mens
Weinig mensen zien mij, en dat is precies wat mij typeert. Ik leef niet met rumoer, maar met ritme. Voor bosbeheerders ben ik een stille indicator van kwaliteit. Voor natuurliefhebbers een zeldzame glimp van wildernis dichtbij. Ik herinner aan het belang van het onzichtbare: wat leeft zonder zich op te dringen.
Wat mij bedreigt
Ik ben kwetsbaar voor verstoring. Ratelende motoren, laagvliegende helikopters, nachtelijke oefeningen – ze jagen mij uit mijn hol. Mijn leefgebied wordt kleiner als bosranden verharden, als verbindingen verdwijnen, als bomen verdwijnen waarin ik schuil. De plannen van Defensie snijden door mijn territorium. Wat voor hen oefenterrein is, is voor mij mijn thuis.
Wat vergeten is
Ik ben strikt beschermd. Mijn hol is onvindbaar, mijn aanwezigheid moeilijk te meten. Toch vraagt mijn bescherming om meer dan papieren erkenning. Het vraagt om beleid dat verstoring begrijpt – en vermijdt. Ik verdwijn niet met geluid, maar met tijd. Onzichtbaar, totdat het te laat is.
Wat ik vraag
Bescherm mijn rustgebieden actief. Plan geen oefeningen in kwetsbare zones, vooral niet ’s nachts of in de voortplantingstijd. Beperk het gebruik van zware voertuigen in bosrijke delen. Neem mij expliciet mee in effectbeoordelingen binnen het ontwerp-NPRD. En koester het soort landschap dat mij ruimte biedt: stil, oud, verbonden.
Mijn stem
Ik blaf niet naar buiten. Mijn stem is de stilte die verdwijnt als ik wegga. Als ik mag blijven, blijft er een ecosysteem waarin boven en onder met elkaar in evenwicht zijn. En blijft er een verhaal dat begint in een holle boom – en doorloopt tot in de toppen van het bos.
Juridisch kader
De boommarter is opgenomen in Bijlage IV van de Habitatrichtlijn (92/43/EEG) en geniet daardoor strikte bescherming. Dit is in Nederland vertaald via artikel 3.5 van de Wet natuurbescherming, die verbiedt om vaste rust- en verblijfplaatsen te verstoren of te vernietigen. De soort komt voor op meerdere Veluwse Defensieterreinen, waaronder Deelerwoud, Harskamp en Hoenderloo. Volgens vaste jurisprudentie van het Hof van Justitie (onder meer arrest C-98/03) moet deze bescherming ook gelden als de voortplantings- of rustplaats op het moment van ingreep niet in gebruik is. De boommarter maakt gebruik van holle bomen, oude bosranden en overgangszones, die niet systematisch zijn opgenomen in de Passende Beoordeling. Daarmee ontbreekt de vereiste gebiedsspecifieke beoordeling die het arrest Holohan (C-461/17) verplicht stelt. Door cumulatieve verstoring (nachtelijke activiteiten, lawaai, lichtvervuiling en verlies van dekking) komt ook de functionele ecologische samenhang van het leefgebied in gevaar. Deze hiaten maken het Ontwerp-NPRD juridisch kwetsbaar op grond van het voorzorgsbeginsel (artikel 191 VWEU) en de verplichting tot ecologisch effectieve soortenbescherming.
Bronnen
- Habitatrichtlijn Bijlage II & IV (92/43/EEG).
- Verdrag van Bern – Bijlage II.
- Europees Hof van Justitie C-103/00 & C-477/19.
- EU Biodiversiteitsstrategie 2030.
- PlanMER Ontwerp-NPRD (2025), deel B.
- PAS gebiedsanalyse Veluwe (2017).
