Wie ik ben
Ik ben de Kamsalamander – een bewoner van poelen, bosranden en kleinschalig cultuurlandschap. Mijn naam klinkt als iets zeldzaams, en dat ben ik ook. Ik leef in stilte, onder water in het voorjaar, en in schaduwrijke bosranden en ruige graslanden tijdens de rest van het jaar. Ik ben een teken van landschap in balans. Waar ik leef, is water schoon, bodemleven rijk en het landschap verbonden. Waar ik verdwijn, is iets verloren gegaan dat lastig terugkomt.
Mijn rol in het ecosysteem
Ik ben schakel en graadmeter tegelijk. In mijn larvestadium eet ik muggenlarven en kleine waterdiertjes, als volwassen dier help ik bij het reguleren van insectenpopulaties op land.
Mijn aanwezigheid is een signaal van ecologisch gezonde overgangen tussen water en land. Omdat ik afhankelijk ben van meerdere leefgebieden – voortplantingswater, landhabitat en winterverblijf – ben ik gevoelig voor versnippering. Wat mij beschermt, beschermt een rijk scala aan andere soorten.
Mijn waarde voor mens en klimaat
Ik ben zeldzaam en kwetsbaar, en dat maakt mij waardevol in beschermingsbeleid. Ik fungeer als ambassadeur voor kleine landschapselementen en voor het herstel van natte natuur. Waar ik leef, daalt de stikstofdruk, herstelt de bodem en ontstaan poelen die bijdragen aan water-berging. Mijn aanwezigheid vertelt iets hoopvols: dat natuur zich kan herstellen als ze de ruimte krijgt. Voor mensen ben ik niet luidruchtig, maar wel betekenisvol.
Wat mij bedreigt
Ik verdraag geen zware voertuigen, geen verdroging, geen verdichting van de bodem en geen kap van bosranden. Elke versnippering van mijn leefgebied maakt voortplanting lastiger. Poelen verdwijnen of raken vervuild, verbindingszones tussen land en water worden onbruikbaar. Ik ben kwetsbaar voor trillingen, stikstof en fysieke vernietiging van structuren. En net die risico’s nemen toe in de zones waar Defensie uitbreidingen plant.
Wat vergeten is
Mijn leefwijze is complex: ik heb water én land nodig, én verbinding ertussen. Te vaak worden deze onderdelen apart bekeken in effectrapportages. Maar zonder samenhang is bescher-ming een illusie. En terwijl ik op papier streng beschermd ben, verdwijnen mijn leefgebieden in stilte – vaak onzichtbaar, omdat er geen onderzoek is gedaan of omdat men mijn aanwezig-heid niet vermoedde.
Wat ik vraag
Ik vraag herstel van bestaande poelen en bescherming van natte zones op de Veluwe. Geen vergravingen, geen grootschalige kap van bosranden, geen verdichting van bodemstructuur in vochtige habitats. Ik vraag dat militaire activiteiten worden uitgesloten in zones waar poten-tieel voortplantingswater aanwezig is. En ik vraag dat mijn behoefte aan landschaps-verbindingen wordt meegewogen in ruimtelijke besluiten.
Mijn stem
Ik roep niet – ik laat sporen na in het water. Mijn eieren kleef ik zorgvuldig aan waterplanten. Mijn stem klinkt niet, maar tekent zich af in een gezonde poel, in rijke vegetatie, in een landschap dat nat mag zijn. Wie mij hoort, hoort het fluisteren van biodiversiteit.
Juridisch kader
Ik ben een soort van bijlage II én IV van de Europese Habitatrichtlijn. Dat betekent dat mijn leefgebied moet worden aangewezen en beschermd, en dat opzettelijke verstoring verboden is.
Ik val onder strikte soortenbescherming uit de Omgevingswet (voorheen Wet natuurbescherming). Het verwijderen van dood hout of het verstoren van mijn leefgebied zonder ecologische beoordeling is strijdig met artikel 6 van de Habitatrichtlijn. Volgens het Waddenzee-arrest en het Holohan-arrest moeten ook niet-kwalificerende soorten en ecologische relaties worden meegenomen in Passende Beoordelingen. Ik sta op de Rode Lijst Insecten als ernstig bedreigd
Bronnen
- Habitatrichtlijn 92/43/EEG – Bijlage II en IV: Triturus cristatus als prioritaire soort met instandhoudingsdoelen; artikelen 6, 12 en 16 relevant.
- Wet natuurbescherming, artikelen 3.1 en 3.10 – strikte bescherming van voortplantings- en rustplaatsen, ook buiten Natura 2000.
- HvJ EU, zaak C-98/03 (Kommissie/Duitsland) – bevestigt dat ook tijdelijke, niet-permanente voortplantingsplaatsen onder bescherming vallen.
- HvJ EU, zaak C-461/17 (Holohan) – verplichting om functionele leefgebieden van soorten volledig te betrekken in Passende Beoordeling.
- HRA Guidance 2021 / Richtsnoeren passende beoordeling Natura 2000 (2025) – stelt dat hydrologische onzekerheden en versnippering vooraf getoetst moeten worden.
- RAVON Soortenstandaard Kamsalamander (versie 2022) – ecologische vereisten, verspreiding en verstoringsgevoeligheid.
- PlanMER Nationaal Programma Ruimte voor Defensie (2025) – beoogde activiteiten op en rond MLT Deelen en impact op natte heideterreinen, poelen en kwelgebieden.
- PAS gebiedsanalyse Veluwe (2017) – indicatie van kamsalamanderpopulaties in kwetsbare overgangszones en amfibieënbiotopen.
- Atlas van de Nederlandse Amfibieën en Reptielen (RAVON, 2017) – landelijke verspreidingsgegevens en trendanalyses.
- Artikel 191 VWEU – voorzorgsbeginsel bij ecologische onzekerheid.
