Wie ik ben
Ik ben het heidekartelblad, een bescheiden plantje van schrale zandgronden. Ik verschijn laat in het jaar, wanneer anderen al uitgebloeid zijn. Ik ben een halfparasiet – ik leef van, maar ook samen met mijn buren in het heischraal grasland.
Mijn rol in het ecosysteem
Mijn aanwezigheid wijst op een gezonde, voedselarme bodem. Ik versterk de biodiversiteit door mijn afhankelijkheid van andere planten en het leven dat op mij afkomt – van insecten tot schimmels. Ik verbind bovengrondse en ondergrondse processen.
Mijn waarde voor mens en klimaat
Ik ben kwetsbaar én waardevol. Een indicator van zeldzaam geworden vegetaties die alleen blijven bestaan waar zorgvuldig beheerd wordt. Mijn verdwijnen is een signaal dat het systeem uit balans is geraakt.
Wat mij bedreigt
Het aanleggen van loopgraven, sleuven en andere graafstructuren op de zandgronden waar ik wortel, beschadigt mij. Mijn habitat is eeuwen in wording, maar wordt in minuten verstoord. Bodemverdichting, vergraving en stikstofdepositie doden mij langzaam of in één keer.
Wat vergeten is
De Passende Beoordeling noemt mij niet. Ik besta kennelijk niet voor het systeem. Maar ik ben er wel – op oefenterreinen zoals Harskamp en Deelen. En ik verdraag geen diepe bodemingrepen. Mijn humuslaag is dun. Mijn bestaan broos.
Wat ik vraag
Voer een gebiedsspecifieke effectbeoordeling uit voor schrale graslanden met Rode Lijst-soorten. Sluit zones met heidekartelblad uit van graafactiviteiten onder behoefte 44. Herstel waar nodig open, stikstofarme heischrale vegetatie actief
Mijn stem
Ik spreek niet hard. Maar ik duid iets aan wat groter is dan mijzelf: het verdwijnen van zeldzaam geworden bodemgemeenschappen. Bescherm mij als een stem van de bodem, voordat ook die stem verstomt.
Juridisch kader
Het heidekartelblad staat op de Rode Lijst van planten in Nederland en maakt deel uit van typische soorten van habitattypen H4030 (droge heide) en H6230 (heischrale graslanden), waarvoor instandhoudingsdoelen gelden onder de Habitatrichtlijn. Volgens artikel 6 van die richtlijn mag geen significant effect optreden zonder zorgvuldige, gebiedsspecifieke beoordeling. Het Hof van Justitie van de EU (C-127/02 ‘Waddenzee’ en C-461/17 ‘Holohan’) stelt dat ook niet-vermelde, maar ecologisch kenmerkende soorten in de toetsing moeten worden meegenomen. Het niet meenemen van effecten van diepe graafactiviteiten onder behoefte 44 op deze bodemafhankelijke soort vormt een substantieel juridisch hiaat
Bronnen
– Rode Lijst Vaatplanten Nederland, Ministerie van LNV (2020)
– Habitatrichtlijn 92/43/EEG, Bijlage I (H4030, H6230)
– Hof van Justitie EU: C-127/02 (Waddenzee) & C-461/17 (Holohan)
– Verdrag betreffende de werking van de Europese Unie (VWEU), art. 191
– EU-Handvest van de Grondrechten, art. 37
– Floron verspreidingsatlas: Odontites vernus ssp. serotinus
– Van Diggelen, R. et al. (2014). “Restauratiebeheer van heischrale graslanden”.
