Wie ik ben
Ik ben een vlinderachtige jager van de lucht, klein van stuk, maar van groot belang. Mijn naam verraadt mijn uiterlijk: een witsnuit op een slank, zwart lijf met robijnrode accenten. Ik vlieg stil boven vennen en veentjes in de Veluwse rust. Ik ben kieskeurig: ik eis schoon, zuurstofrijk water, rustige oevers en een landschap zonder lawaai of schaduw van helikopters. Mijn levenscyclus is verweven met het water en met de stilte.
Mijn rol in het ecosysteem
Ik ben een indicatorsoort. Waar ik vlieg, is het water schoon, de oevervegetatie intact en de stikstofdruk laag. Mijn larven houden de waterbodem in balans door op muggenlarven en ander klein leven te jagen. Volwassen jaag ik op dansmuggen, steekmuggen en andere vliegende insecten, en ben zelf voedsel voor zwaluwen, vleermuizen en libelleneters. Ik verbind lucht en water, en breng balans in het kleine. Mijn afwezigheid waarschuwt dat er iets scheefgroeit.
Mijn waarde voor mens en klimaat
Mijn aanwezigheid vertelt dat een landschap werkt: zuiver water, gezonde moerasvegetatie en rust in het systeem. Ik lever natuurlijke muggenbestrijding, draag bij aan biodiversiteit en verhoog de belevingswaarde van venlandschappen. Voor natuurfotografen, wandelaars en ecologen ben ik een symboolsoort van kwetsbare schoonheid. En in een tijd van afnemende insectenrijkdom ben ik een herinnering aan wat nog leeft – als we ruimte laten.
Wat mij bedreigt
De uitbreiding van militaire activiteiten op de Veluwe bedreigt mijn voortbestaan. Laagvlieg-routes verstoren mijn voortplantingsgedrag en jachtvluchten. Trillingen, stof, tijdelijke verdroging van vennen en vermesting van oevers door stikstofdepositie zetten directe druk op mijn larvale stadia. Bodemverdichting, verruiging en het verdwijnen van pioniervegetaties maken dat ik mijn habitat verlies – niet plots, maar gestaag en onafwendbaar.
Wat vergeten is
Ik leef in een fijnmazig systeem. Niet het ven alleen, maar het geheel van open plek, schrale oever, geleidelijke overgang, rust en zuiverheid maakt mijn leven mogelijk. Plannen die enkel kijken naar oppervlakte of soortenlijsten missen mijn samenhang. Ook mijn kwetsbaarheid als eendagsvolwassenen – die slechts enkele weken leeft en dan moet paren, jagen én eieren afzetten – wordt vaak over het hoofd gezien. Eén oefening op het verkeerde moment kan mijn jaarcyclus breken.
Wat ik vraag
Ik vraag bescherming van de vennen waar ik leef, en van de rust eromheen. Geen helikopters laag over mijn water. Geen voertuigen door mijn oevers. Geen stikstof boven mijn schraalgraslanden. Ik vraag dat bij elke ruimtelijke ingreep wordt getoetst op gevolgen voor mijn voortplantingscyclus, larvale overleving en oeverkwaliteit. En ik vraag dat ik, klein als ik ben, serieus genomen word als graadmeter van een gezond landschap.
Mijn stem
Ik ben kwetsbaar en stil – en juist daarom moet mijn stem klinken. Niet als bezwaar tegen alles, maar als pleidooi voor zorgvuldigheid. Als ik verdwijn, verdwijnt veel meer dan een libel. Dan verdwijnt het systeem dat ik belichaam: van water, rust en samenhang. Wie mij beschermt, beschermt iets veel groters dan mij.
Juridisch kader
Ik ben een strikt beschermde soort onder bijlage IV van de Europese Habitatrichtlijn. Dat betekent dat het verboden is mij opzettelijk te doden, te verstoren of mijn voortplantingsplaatsen aan te tasten. Deze bescherming is opgenomen in de Omgevingswet, met aanvullende regels in het Omgevingsbesluit. Mijn larven verblijven meer dan een jaar in het water, waardoor mijn voortplantings- en rustplaatsen jaarrond beschermd zijn. Iedere aantasting vereist een ontheffing – maar alleen als voldaan is aan drie cumulatieve voorwaarden: geen alternatieven, dwingend openbaar belang, en behoud van mijn populatie.
Mijn leefgebied overlapt met meerdere Natura 2000-habitattypen, waaronder H3110 (zwakgebufferde vennen) en H4010 (vochtige heiden). Elke verslechtering daarvan valt onder artikel 6 van de Habitatrichtlijn en vereist een Passende Beoordeling. Uit jurisprudentie blijkt dat ook tijdelijke effecten – zoals trillingen of stofdepositie – daaronder kunnen vallen. Bovendien rust op de provincie een zorgplicht op grond van het Besluit kwaliteit leefomgeving voor het beschermen van soorten in kwetsbare watermilieus. Ik ben niet optioneel. Ik ben wettelijk verankerd.
Bronnen
- De Vlinderstichting / EIS – Verspreidingsgegevens libellen, waaronder Leucorrhinia rubicunda
- BIJ12 – Kennisdocument Soortenbescherming Libellen (2021)
- Habitatrichtlijn 92/43/EEG – Bijlage IV & artikel 6
- Omgevingswet en Omgevingsbesluit (2024) – soortenbescherming en vergunningplicht
- PlanMER Ontwerp-NPRD (2025, concept) – verwachte effecten op watersystemen en insectenfauna
- Gebiedsanalyse PAS Veluwe (2017) – verdroging en vermesting van heidevennen
- EU Biodiversiteitsstrategie 2030 – herstel van insectenpopulaties en bescherming van watergebonden soorten
- RAVON & NVL (2022) – Libellen van de Veluwe: knelpunten en herstelmaatregelen
