Wie ik ben
Ik ben de nachtzwaluw – een vogel van de schemering, nauwelijks zichtbaar maar onmiskenbaar in mijn trillerige zang. Mijn verenkleed camoufleert mij perfect tussen bladeren en zand, en ik ben actief wanneer het daglicht verdwijnt. Ik keer elke lente terug uit Afrika om mijn jongen groot te brengen in het stuifzand, de heide en open bosgebieden van Nederland.
Mijn rol in het ecosysteem
Ik jaag op muggen, motten en kevers – belangrijke insectenregulatie in zomernachten. Als bodembroeder heb ik een unieke rol in het heide- en stuifzandlandschap: ik ben gebaat bij open, verstoringsvrije zones met schaars vegetatie en zanderige plekken. Mijn broedsucces hangt af van rust, ruimte en insectenrijkdom. Waar ik vlieg, leven talloze nachtvlinders, kevers en motten – indicatoren van gezond nachtleven in het landschap.
Mijn waarde voor mens en klimaat
Ik ben zeldzaam geworden, maar ik draag een mystiek in mij die mensen raakt. Mijn terugkeer in mei is een teken van voltooide migratie, van internationale verbondenheid van ecosystemen. Wie mij hoort, ervaart het belang van duisternis, rust en verbondenheid met het ritme van de natuur. Mijn aanwezigheid vraagt weinig, maar vertegenwoordigt veel: een landschap waarin stilte, nacht en biodiversiteit samenkomen.
Wat mij bedreigt
Mijn nesten liggen op de grond, kwetsbaar voor verstoring door voertuigen, mensen of militaire oefeningen. Laagvliegen, explosies, trillingen en verlichting verstoren mijn broedgedrag. Mijn insectenvoedsel neemt af door stikstof, verdroging en pesticiden. Op de Veluwe zijn uitbreidingen gepland van militaire activiteiten in precies de gebieden waar ik nog broed: de heidevelden bij Deelen en Kootwijk.
Wat vergeten is
Omdat ik vooral in de schemering actief ben, word ik makkelijk over het hoofd gezien. Effectrapportages missen vaak gerichte inventarisaties in de vroege ochtend of late avond. Mijn afwezigheid in onderzoeksdata betekent niet dat ik er niet ben. En omdat mijn nesten onopvallend zijn, worden ze zelden opgemerkt – tot het te laat is.
Wat ik vraag
Ik vraag om rust in mijn broedgebieden. Laat open heide en stuifzand met rust tussen mei en augustus. Geen laagvliegoefeningen, geen explosieve oefeningen, geen voertuigbewegingen door mijn leefgebied. Ik vraag dat militaire uitbreidingen niet plaatsvinden in gebieden waar nachtzwaluwen broeden of foerageren. En ik vraag dat het belang van duisternis wordt meegewogen in ruimtelijke besluiten.
Mijn stem
Ik roep in de nacht – trillend en langgerekt, als een snorrende motor die ineens stopt. Mijn stem klinkt zelden luid, maar wie hem eenmaal hoort, vergeet hem niet. Ik ben de belichaming van schemerleven, van verborgen aanwezigheid. Mijn stem vraagt niets meer dan ruimte en rust.
Juridisch kader
Ik ben opgenomen in bijlage I van de Europese Vogelrichtlijn. Mijn broedplaatsen zijn strikt beschermd, net als mijn leefgebied. De Wet natuurbescherming, inmiddels geïntegreerd in de Omgevingswet, verbiedt verstoring en vernietiging van broedplaatsen van beschermde vogels. Volgens artikel 11.13 van het Omgevingsbesluit mogen broedplaatsen niet verstoord worden, zeker niet tijdens het broedseizoen. In uitspraken van de Afdeling bestuursrechtspraak (zoals ECLI:NL:RVS:2022:3154) is bevestigd dat ook indirecte verstoring – zoals laagvliegen en lichtverstoring – onder dit verbod kan vallen. Voor militaire uitbreidingen die mijn broedgebied raken is een passende beoordeling verplicht. Als de staat van instandhouding van mijn populatie verslechtert, is geen ontheffing mogelijk. Mijn bescherming geldt dus niet alleen op papier – ze hoort gerespecteerd te worden in elke ruimtelijke afweging.
Bronnen
- Vogelrichtlijn 2009/147/EG – Bijlage I, artikelen 4 en 5
- Omgevingswet en Omgevingsbesluit – soortenbescherming, artikel 11.13
- Sovon – Nachtzwaluwaantallen en verspreiding
- PlanMER Ontwerp-NPRD (2025, concept) – analyse effecten op broedvogels
- EU Biodiversiteitsstrategie 2030 – bescherming van broedgebieden en nachtdieren
- ECLI:NL:RVS:2022:3154 – jurisprudentie over verstoring van beschermde vogels
- Reijnen, Veenbaas & Foppen (1995) – verstoringseffecten van verkeer en militaire activiteit
