Wie ik ben
Ik ben een hazelworm. Geen slang, geen worm, maar een pootloze hagedis. Ik glijd geruisloos door de strooisellaag, tussen heidestruiken en langs bosranden.
Ik hou van halfopen landschappen – warm, vochtig, maar met genoeg dekking. Ik kan zelfs leven in de tuin van mensen.
Je ziet mij zelden, maar ik ben er. Of ik wás er.
Mijn rol in het ecosysteem
Ik ben een schakel in het fijnmazige leven op de Veluwe. Ik help de populaties van slakken, insecten en larven in balans houden. Ik ben voedsel voor roofvogels en grotere zoogdieren. Mijn voortbestaan is verweven met de structuur en rust van het landschap. Waar ik leef, is het systeem nog in evenwicht – daar werkt de bodem, leeft de zoom, groeit het struweel.
Mijn waarde voor mens en klimaat
Ik ben stil. Ik verstoor niets. Mijn aanwezigheid wijst op zorgvuldigheid in beheer: extensieve begrazing, behoud van strooisel, terughoudendheid in gebruik. Waar ik leef, is het landschap robuust maar niet ruig. Mijn levenswijze nodigt uit tot zachtheid – iets wat ook mensen nodig hebben.
Wat mij bedreigt
Ik ben kwetsbaar voor alles wat de bodem verstoort: betreding, trillingen, verdichting, bewerking. Omdat ik paden en wegen oversteek op zoek naar goed leefgebied of om te zonnen, wordt ik vertrapt of overreden omdat mensen mij niet zien. Ik blijf liefst stil liggen en reken op mijn schutkleur maar dat kost mij dan mijn leven.
Het versnipperen van leefgebied maakt overleven moeilijker. De plannen in het Ontwerp-NPRD – landingszones, dronecorridors, voertuigroutes – kruisen exact de zones waar ik me
verschuil. Ik kan niet vluchten. Mijn legsels zijn afhankelijk van rustige, warme plekken. Als mijn leefgebied eenmaal verstoord is, herstel ik niet zomaar.
Wat vergeten is
De hazelworm is niet meegenomen in de Passende Beoordeling, ondanks zijn bescherming onder Bijlage IV van de Habitatrichtlijn. Daarmee geniet hij bescherming op grond van artikel 3.5 van de Wet natuurbescherming. Mijn afwezigheid in het MER maakt het plan juridisch kwetsbaar onder HvJ EU C461/17 (Holohan).
Ik sta op Bijlage IV van de Habitatrichtlijn. Toch kom ik nauwelijks voor in de Passende Beoordeling. Mijn stille aanwezigheid wordt vaak over het hoofd gezien, terwijl ik strikte bescherming geniet. Dat maakt de juridische onderbouwing van het NPRD onvolledig – en ecologisch onverantwoord.
Wat ik vraag
Laat mijn leefgebied ongemoeid. Neem mij op in de effectbeoordeling. Respecteer mijn verborgen bestaan en herstel waar nodig open struweelzones, zoomstructuren en bodembedekking. En toets ingrepen niet alleen op zichtbare soorten, maar ook op wie zich stilhoudt – maar verdwijnt als niemand oplet.
Mijn stem
Ik ben een teken van ongestoord leven. Mijn stilte is geen zwakte, maar een manier van zijn. Als ik verdwijn, gebeurt dat zonder ophef. Maar het zegt alles over het landschap dat we verliezen.
Juridisch kader
Sinds het Holohan-arrest (HvJ EU, C-461/17) en recente HRA-richtsnoeren (april 2025) mag geen relevante soort óf functionele habitat-element buiten de Passende Beoordeling worden gehouden. Zeker niet als het plan langdurige verstoring voorziet, zoals behoefte 44 in het Ontwerp-NPRD. De recente uitspraak van Rechtbank Den Haag (Greenpeace v. State, 22 jan. 2025) onderstreept dat zelfs stikstofgerelateerde of fysieke verslechtering van habitats juridisch verboden is – een precedent dat ook bodem-, geluids- en lichtschade door militaire activiteiten onder het NPRD onacceptabel maakt
Bronnen
- Soortenregister Nederland – Anguis fragilis (www.nederlandsesoorten.nl)
- Rode Lijst Reptielen Nederland (2017) – status: gevoelig
- Habitatrichtlijn 92/43/EEG – Bijlage IV: strikte bescherming
- Wet natuurbescherming – beschermde inheemse soort
- Beheerplan Natura 2000 – Veluwe (BIJ12, 2017)
- Gebiedsanalyse Veluwe (PAS, 2017) – verspreiding en habitatvereisten
- Creemers, R. et al. (2009). *Reptielen van Nederland*. RAVON / KNNV Uitgeverij
- PlanMER en Passende Beoordeling bij Ontwerp-NPRD (2025)
- HvJ EU, C-127/02 – eisen Passende Beoordeling
- VWEU artikel 191 – voorzorgsbeginsel
- EU-Handvest artikel 37 – milieubescherming in beleid
