WIE IK BEN
Ik ben het edelhert. Groot, krachtig en oud in de verhalen van dit land. Mijn silhouet verschijnt in ochtendmist, mijn roep weerklinkt in de bronst. Ik trek over open vlaktes, door bossen, langs randen van heide en stuifzand. Ik ben geen dwaalgast. Ik bén landschap – met hoeven en adem, met seizoenen en sporen.
MIJN ROL IN HET ECOSYSTEEM
Ik ben een grote grazer. Ik vorm vegetaties, creëer open plekken, en help jonge bomen het licht te zien door anderen te begrenzen. Ik voed roofdieren en aaseters, verspreid zaden in mijn vacht en mest. Door te bewegen, houd ik het landschap levend – van bosrand tot waterplas. Maar dat kan alleen als ik ruimte houd om te trekken.
MIJN WAARDE VOOR MENS EN KLIMAAT
Ik spreek tot de verbeelding. Ik leef in sprookjes en wandelverhalen, op schilderijen en infopanelen. Mijn silhouet markeert een landschap dat nog wild mag zijn. Waar ik besta, voelen mensen verbondenheid met iets dat groter is dan zijzelf. Mijn aanwezigheid is geen luxe, maar een belofte van samenhang – tussen soorten, en tussen mens en natuur.
WAT MIJ BEDREIGT
Ik heb ruimte nodig. Geen hokje op een kaart, maar verbinding tussen leefgebieden. Mijn oude routes – van voedsel naar rustplek, van winter- naar zomerterrein – worden doorkruist door wegen, hekken, en nu ook oefenterreinen. Militaire oefeningen met lawaai, licht en beweging verstoren mijn ritme. Harde geluiden en plotselinge bewegingen boven mijn hoofd verstoren mijn bronst, hindes raken hun kalveren kwijt. Wat voor Defensie een tijdelijk gebruik is, betekent voor mij blijvend verlies van rust.
WAT VERGETEN IS
Ik ben wettelijk niet zeldzaam, maar ecologisch onmisbaar. Mijn verdwijnen is geen individuele kwestie. Ik trek andere soorten met me mee – in leven of in verlies. Toch ben ik nauwelijks genoemd in het MER. Er is geen gebiedsspecifieke toetsing van mijn routes, rustplekken of de impact van militaire geluidspieken. Daarmee is het plan juridisch kwetsbaar.
WAT IK VRAAG
- Dat mijn trekroutes en rustgebieden worden vastgelegd en uitgesloten van militaire activiteit;
- Dat bronsttijd en kalfseizoen leidend zijn in de planning van oefeningen;
- Dat cumulatieve effecten van geluid, licht en fysieke verstoring op mijn populatie worden getoetst;
- Dat mijn soort alsnog wordt opgenomen in een aanvullende Passende Beoordeling.
MIJN STEM
Ik burl niet voor beleid. Maar ik besta. En waar ik besta, is het stil genoeg voor echo’s, donker genoeg voor sterren, rijk genoeg voor verhoudingen. Als ik blijf, blijft er grootsheid. Niet om naar te kijken – maar om in te leven.
JURIDISCH KADER
Ik val onder de Wet natuurbescherming als wildsoort met ecologische betekenis. Mijn voortplantings- en rustgebieden vragen bescherming onder artikel 3.5. Daarnaast verplicht artikel 6 lid 3 van de Habitatrichtlijn tot een Passende Beoordeling bij mogelijke effecten op natuurwaarden. De uitspraak van het HvJ EU in C-461/17 (Holohan) onderstreept dat alle relevante soorten – ook buiten Natura 2000 – moeten worden beoordeeld. Mijn afwezigheid in het MER en de Passende Beoordeling maakt het plan ondeugdelijk.
BRONNEN
- Alterra/WUR (2016). Trekroutes en leefgebieden van edelherten op de Veluwe
- Boer, H. de & Groot Bruinderink, G. (2010). Ecologie en gedrag van het edelhert in Nederland
- PlanMER Ontwerp-NPRD (2025), deel B
- PAS gebiedsanalyse Veluwe (2017)
- Wet natuurbescherming – soorten van wildbeheer (nationaal niveau)
- C-461/17 Holohan-arrest (HvJ EU)
- Europese HRA-richtsnoeren (2025)
